Қазақстан СІМ Консулдық қызмет департаментінің директоры Ырысқали ДӘУРЕНБЕК: ШЕТЕЛГЕ ШЫҚҚАН ҚАЗАҚСТАНДЫҚТАРДЫҢ 15 ПАЙЫЗЫ ҒАНА КОНСУЛДЫҚ ТІРКЕУГЕ ТҰРАДЫ

Шетелге демалуға, жұмыс істеуге немесе оқуға аттанатын қазақстандықтардың саны жыл санап артып келеді. Бұл біздің еліміздің күн өткен сайын әлемдік кеңістікке сіңісіп бара жатқанын көрсетеді. Өкінішке орай, кейде жерлестеріміз жат елде қиындықтарға кезігіп те жатады. Осы орайда, Атамекеннен жыраққа шығатын азаматтарға қандай ақыл-кеңес беруге болады? Қазақстандағы консулдық қызметтің қазіргі жай-күйі қандай? Біз бұл сұрақтарды еліміз Сыртқы істер министрлігі Консулдық қызмет департаментінің директоры Ырысқали Дәуренбекке қойған болатынбыз.

- Ырысқали Рақымұлы, қазіргі таңда шетелге шыққан қазақстандықтардың қаншасы консулдық тіркеуде тұр? Сырт мемлекетте жүрген отандастарымызды бақылау мүмкін бе? Азаматтар не үшін консулдық тіркеуге тұруы керек және Қазақстан азаматтарына тіркеудің не қажеті бар?

- Өкінішке орай, біздің азаматтарымыз әлі күнге «кеңестік менталитеттен» арылмаған деуге болады. Өйткені, олар шетелге шығатынын ешкімге айтпайды. Мысалы, американдықтар мен немістер тіпті, бірнеше күнге шетелге шыққан кезде алдымен елшілікті құлағдар етеді, уақытша консулдық тіркеуге тұрады.

Біз де азаматтарымыздан осыны сұраймыз. Бірақ, қазақстандықтардың басым бөлігі бірдеңеге ұшырамаса, өзінің шетелде жүргенін ешкімге айта қоймайды. Ал, бірдеңе бола қалған жағдайда байбалам салады. Сыртқы істер министрлігі де сол кезде естеріне түседі.

Мысалы, консул белгілі бір себеппен ұсталған Қазақстан азаматына жөн-жосықсыз хабарласа алмайды. Ол үшін сол адамның жазбаша өтініші қажет. Консулдық қатынастар жөніндегі Вена конвенциясында осылай деп жазылған. Яғни, қиындыққа түскен адам не істеуі керек: алдымен өз елінің елшілігіне хабарласып, ресми өтініш жазуы тиіс. Консул өзі жұмыс істейтін шет мемлекетке қанша қазақстандықтың келіп-кетіп жатқанын біліп отыруы үшін міндетті түрде уақытша консулдық тіркеуге тұру қажет.

Әзірге, біздің азаматтарымыздың 10-15 пайызы ғана консулдық тіркеуге тұру мәселесінде сауаттылық танытып жүр. Жалпы, осыны қазақстандықтардың бәрі ескеріп жатса тіпті жақсы болар еді. Сонда біз қажет жерде кешікпей көмек көрсете алар едік.

Қазіргі таңда барлық консулдық мекемелер бойынша тұрақты тіркеуге тұрған қазақстандықтар саны шамамен 350 мыңды құрайды. Бірақ, бұл статистика үнемі өзгеріп отырады. Шетелге шығатын отандастарымыздың саны да жыл санап артып келеді. Мысалы, 2009 жылы 6 миллионға жуық отандасымыз сырт елдерге шыққан болса, 2010 жылы олардың саны 6 млн 800 мыңға жетті.

СІМ-нің www.mfa.kz ресми сайтында шетелге шығатын Қазақстан азаматтарына арналған арнайы жаднама жарияланған. Онда жалпы ережелермен және пайдалы ақыл-кеңестермен танысуға болады.

- Бүгінде әлемнің неше елінде елшілігіміз бар? Қажет бола қалған жағдайда олармен қалай хабарласуға болады?

- Қазіргі кезде Қазақстан СІМ-нің 68 консулдық мекемесі жұмыс істейді. 50 консулдық бөлімше елшіліктер мен дипмиссиялар жанында орналасқан. 8 бас консулдық пен 10 консулдық мекеме бар. Оған Үрімші қаласындағы(ҚХР ШҰАР) төлқұжат-виуза қызметін қосыңыз.

Сонымен қатар, шетелде отандастарымыздың құқын қорғау үшін Қазақстанның құрметті консулдарын қызметке тартып отырмыз. Соның арқасында консулдық қызмет географиясы біршама кеңіп қалды. Қазір шетелдерде Қазақстанның 44 құрметті консулы жұмыс істейді. Олардың бесеуі ТМД елдерінде, 23-і Еуропа мен Америкада, қалған 16 консул Таяу Шығыс, Азия және Африка елдерінде.

Сонымен қатар, алдағы жылдары Австралияда, Африка мен Оңтүстік Африка мемлекеттерінде консулдық мекемелер ашу жоспарланып отыр.

Біздің шетелдердегі дипломатиялық өкілдіктерімізбен консулдық мекемелеріміз туралы ақпарат алу үшін СІМ-нің www.mfa.kz. сайтын пайдалануға болады.

- Шетелге баратын Қазақстан азаматтары мен Қазақстанға келетін шетел азаматтары үшін виза тәртібін жеңілдету жағы қалай болып жатыр? Серпіліс бар ма?

- Біз 2004 жылдан бастап бірқатар мемлекеттермен арадағы виза тәртібін либералдандыруға күш салып келеміз. Бүгінгі таңда 47 мемлекет азаматтары қазақстандық визаны жеңілдетілген тәртіпте рәсімдей алады. Яғни, біз Қазақстанға келгісі келетін шетел азаматы үшін барынша қолайлы жағдай туғыздық: ол консулдыққа аз ғана құжат (төлқұжат, визалық сауалнама, фотосурет, өтініш, консулдық алым) тапсырып, виза алады. Ал, Германияда виза алу үшін кемінде 20-25 құжат тапсыру қажет.

Соңғы кезде Қазақстанға келетін шетелдіктер саны артып отыр. Мысалы, 2010 жылы республикамызға 9 миллионға жуық шетелдік ат басын тіреген. Біз жылына 250-300 мыңға жуық виза береміз және бұл көрсеткіш жыл сайын арту үстінде.

Оған қоса, біз 2012 жылдан бастап Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымына мүше мемлекеттердің азаматтары үшін визасыз тәртіп жүйесін енгізбекпіз. Алғашында бұл тізімге 13 мемлекет енгізіледі. Біз алдымен эксперимент жасап көрмекпіз. Келесі жылы жаз маусымында сол елдер азаматтарының Қазақстанға 14-30 күнге визасыз келуіне мүмкіндік бермекпіз. Нәтижесі қандай болатынын көреміз.

Біз 52 мемлекетпен визасыз тәртіп орнаттық. Олардың ішінде Сербия, Түркия, Малайзия, Моңғолия сынды т.б. мемлекеттер бар. Бұл туралы толық ақпарды министрліктің жоғарыдағы сайтынан оқуға болады. Қазір біз Жапониямен жалпыазаматтық төлқұжат иелеріне визасыз тәртіп енгізу туралы келісімге қол қою мүмкіндіктерін қарастырып жатырмыз. Сонымен қатар, Еуроодақпен де біздің азаматтарымыз үшін виза тәртібін жеңілдету туралы келіссөздер жүріп жатыр.

- Қытай аумағында жол апатына себепші болған отандасымыз Владимир Шустың мәселесі не болып жатыр?

- Біздің консулдық бұл мәселемін оқиға болған күннен бастап айналысып жатыр.

Үрімші қаласындағы төлқұжат-виза мекемесі қызметкерлері Владимирге барынша қол ұшын беруде. Біз оған білікті адвокат жалдауға көмектестік. Қазір ол отандасымыздың құқын қорғау мәселесімен айналысып жатыр. В.Шуст түрмеде отырған жоқ, қонақ үйде тұрып жатыр. Бұған да біздің қызметкерлеріміз қол жеткізді. Қазір ол еркін жүріп-тұрады, бірақ мына мәселе шешілгенге дейін ешқайда кете алмайды.

- Өткен демалыс күндері СІМ мен Денсаулық сақтау министрлігі Айнұр Ахметованы АҚШ-тан елге әкелді. Ауыр науқасты мұхиттыңарғы жағынан алып келдіңіздер, бұл мәселені шешу барысында қандай тәжірибе жинақтадыңыздар?

- АҚШ полицейлерінен отандасымыздың денесі бассейннен табылды деген ақпарды естігеннен бастап министрлік бұл мәселені жеке бақылауға алған болатын. Қазір тергеу жүріп жатыр. Мұны бақытсыз жағдай деуге бола ма, жоқ па, ол жағын тергеу аяқталғаннан кейін білеміз. Тиісті іс-шаралармен айналысқан тергеушілер мұны бақытсыз жағдай деуге болмайтынын айтады. Оған дәлел де баршылық. Мысалы, оның бассейнде жүзіп жүргенін көргендер айтқан уақыт пен оның денесін тауып алған уақыттың арасын 5-6 минут қана.

Бұл мәселемен айналысқан Нью-Йорктегі бас консулдығымыз асқан біліктілік пен кәсіби шеберлік танытты деп ойлаймын.

Осы оқиғаны естігеннен кейін Бас консулдық бірден СІМ мен қыздың туыстарына хабар берді. Сол күні оның әпкесінің АҚШ-қа ұшып кетуіне жағдай жасалды, тағы басқа да ұйымдастырушылық, тұрмыстық тұрғыдағы мәселелер де шешімін тапты.

Консулдық қызметкері үш апта бойы Хаяннис қаласында (Массачусетс штаты) А.Ахметованың әпкесімен бірге болып, осы мәселемен айналысты.

Қанша қиын болса да біз бұл мәселені шештік. Мен бұл салада көп жылдардан бері жұмыс істеп келемін. Бірақ, осы уақыт ішінде арнайы бортпен Қазақстан азаматын алып келген емеспіз.

Денсаулық сақтау министрлігі бортты әзірледі, біз ұшуға тезірек рұқсат алу жағын қамдадық. Ұшуға рұқсатты 72 сағатта алдық, яғни біз әуе дәлізін пайдалануға рұқсат алуға кететін уақытты бір тәулікке қысқарттық.

А.Ахметованы клиникадан ұшаққа жеткізу, көлікпен қамтамасыз ету, құжаттарын рәсімдеу, бақылаудан өткізу мәселелерімен біздің консулдар айналысты. Ең бастысы біз Айнұрды Қазақстанға алып келдік. Мен бьіздің консулдық қызметкерлері тиісті деңгейде жұмыс істей білді деп есептеймін.

Айнұр Ахметованы АҚШ-қа аттандырған «Work&Travel» бағдарламасы туралы айтар болсақ, жыл сайын осы бағдарлама бойынша 3 мыңға жуық жас шет елге барады. Олар сол жақта жиі-жиі қиындықтарға ұшырайды. Жақында мен АҚШ елшілігі қызметкерлерімен кездесемін, сол кезде мен осы мәселені ортаға салғым келеді. Бұл толығымен американдықтардың бағдарламасы екенін білесіздер. Оған Сыртқы істер министрлігінің ешқандай қатысы жоқ. Бірақ бірдеңе бола қалса азаматтар бізге хабарласады. Бір жағынан бұл заңды жайт. Өйткені, олар біздің елдің азаматтары, біз оларды қорғауымыз керек. Мен осы мәселені көтеріп, бағдарламаны ұйымдастырушылардың да студенттер қауіпсіздігі үшін жауапты болғанын, тым болмаса студенттерге шетелде қалай жүріп-тұру жайын түсіндіргенін қалар едім.

- Қазақстан азаматтарын құлдыққа сату оқиғасы көп пе? Консулдар осындай қиын жағдайға тап болған отандастарымызды бостандыққа шығарғанда қандай қиындықтарға кезігеді? Бір-екеуін атап өтсеңіз...

- Ең басты қиындықтың бірі отандастарымыздың шетелге жалған құжаттармен шығуында болып тұр. Бұл біздің консулдардың Қазақстан азаматтарының құқықтары мен мүдделерін қорғауына үлкен кедергі келтіреді.

Енді бір себебі – келісімшартпен дұрыстап таныспай жатып ойланбастан күмәнді компаниямен контракт бекітетін, сөйтіп, «трафиктің құрбаны» болған адамдардың қамсыздығы дер едім. Ондай азаматтар жұмыс берушінің түпкі мақсатын жат елге келгеннен кейін бір-ақ аңғарады. Қазақстанның дипломатиялық өкілдіктері мен консулдық мекемелеріне хабарласпай жатып, электронды БАҚ арқылы «консулдық қызметкерлері қол қусырып қарап отыр» деп байбалам салады.

Трафик дегеніміз – адамды қанау мақсатында, әсіресе, жыныстық мақсатта қанау үшін шет елге алып кету. Жұмысқа салу фактілері де болды. Былтыр Ресейде осындай жағдайға түсіп, кіріптар болған отандасымызды құтқарып алдық.

Жақында Ливанда бір жағдай болды. Біздің елдің азаматшасы осындай келісім негізінде сол жаққа атанып кеткен. Басына қиындық түскенін сезген ол біздің дипломатиялық өкілдігімізге хабарласып, біз жерлесімізді бір-екі күн ішінде елге қайтарып алдық.

Меніңше, қазір жағдай біршама жақсарды. Трафик жаппай жұмыссыздық қаптаған 90-шы жылдары өршіп тұрғаны рас. Қазір де бар, бірақ бұрынғыдай емес.

Жалпы, жат жерге бара жатқан соң ақыл тоқтатқан, ересек адам «мұның соңы қалай болар екен» деп ойлануы шарт.

- Жуырда «ҚазАТО» халықаралық тасымалдаушылар қауымдастығы бастығы Мақсат Сақтағанов СІМ-ін «ҚХР-на виза алуға кедергі келтіріп отыр», «жемқорлыққа белшеден батқан мекеме» деп айыптаған болатын...

- Визаға қатысты мәселе былай болды... Қытаймен 1992 жылы «Халықаралық автокөлік қатынасы туралы» келісім бекітілген болатын. Бірақ, бұл келісім жүргізушілердің виза алу тәртібін реттей алмайды. Ол тараптардың ішкі заңдары арқылы реттеледі.

Жалпы, бұл мәселе алдағы уақытта консулдық консультацияларда кеңінен талқылануы тиіс. Біз онымен айналысып жатырмыз, ерте ме, кеш пе, әйтеуір бұл мәселе шешімін табады. Оны бір күн немесе бір аптаның ішінде шешіп тастау мүмкін емес.

Сыртқы істер министрлігіне келер болсақ, бізде жемқорлық жоқ. Жемқорлыққа мүмкіндік те жоқ дер едім. Өйткені, бізге виза құжаттарын әкеліп береді, біз оны Қытай елшілігіне өткіземіз. Барлық төлемдерді азаматтардың өздері алдын-ала төлеп, бізге түбіртегін береді. Біз ешқашан қолымызға «тірі» ақша ұстамаймыз, консулдық қызметтің ерекшелігі де осында. «Мемлекеттік баж» деген бар, біз оны консулдық алымдар деп те атаймыз. Ол да тек банк арқылы төленеді.

Қай визаның қанша тұратыны түсініксіз деген ақпарға қатысты айтар ресми жауабым мынадай: шетелдік тасымалдаушының өз көлігімен елге бірнеше рет кіруіне мүмкіндік беретін жылдық виза құны 200 доллар. Бұл да Қытай банкі арқылы төленеді.

Сондай-ақ, биылғы жылдың мамыр айынан бері ҚХР ШҰАР Сыртқы істер басқармасы тарапынан виза беру туралы бірде-бір өтініш түскен емес.

Тағы да қайталап айтқым келеді: біз бұл мәселемен айналысып жатырмыз. Оған уақыт қажет. Қазір Қытай жағы берілетін виза санын теңгеруге тырысады. Былтыр біз мамыр айына дейін қытайлықтарға 500-ге жуық виза бердік. Ал, қытай жағының визасы 800-ге шамалас.

Өкінішке орай, бізде әзірге «жүргізуші» визасы жоқ. Ал, қытайларда мұндай виза бар. Қанша Қытай азаматының көлігімен шекарадан өтуге рұқсат алғанын анықтау өте қиын. Сондықтан біз қазір Виза беру тәртібіне қосымша толықтыру әзірлеп жатырмыз. Толықтыру енгізілетін күн де алыс емес деп ойлаймын.

Анықтама:

Таяуда республикалық газеттердің бірінде «ҚазАТО» халықаралық тасымалдаушылар қауымдастығы басшысы Мақсат Сақтағанов Сыртқы істер министрлігі қызметкерлерін жауапқа тартуды талап етіп отыр деген ақпар жарияланған болатын.

Оның айтуынша, қазақстандық жүргізушілер жыл басынан бері Қытайға бірде-бір жүргізуші визасын ала алмаған. Салдарынан автокөлікпен жүк тасымалдаушылар тығырыққа тірелген көрінеді.

Қауымдастықтағылар Қазақстанның Үрімшідегі төлқұжат-виза қызметі қызметкерлері виза алғандардан ақша алу жүйесін де жасап қойған деп мәлімдеді.

- Сұхбатыңыз үшін рахмет!

Тамыз, 2011 жыл
(C) 2011, "Интерфакс-Қазақстан" агенттігі.
Пайдаланғанда сілтеме жасау міндетті.

Тамыз, 2011
© 2024 "Интерфакс-Қазақстан" агенттігі
Пайдаланғанда сілтеме жасау міндетті

Айдарлар мұрағаты