«Нұр Отан» партиясының хатшысы, саясаттанушы Ерлан ҚАРИН: «САЯСИ ЖҮЙЕНІ ЖАҢҒЫРТУ ЖӨНІНДЕГІ ПІКІРТАЛАСТАРДАН ГӨРІ, МЕРЗІМІНЕН БҰРЫН ПАРЛАМЕНТ САЙЛАУЫН ӨТКІЗУ ТУРАЛЫ ӘҢГІМЕЛЕРДІҢ КӨРІГІ ҚЫЗЫП ТҰР»

Қазақстанда өткен президент сайлауы республиканың саяси жүйесін жаңғырту қажеттігін көрсетіп берді. Саясаттанушы Ерлан ҚАРИН «Интерфакс-Қазақстан» агенттігіне берген сұхбатында Сайлау туралы заңға қандай өзгертулер енгізу қажет, саяси жүйенің қазіргі жағдайы мен оның келешегі жөніндегі пікірімен бөлісті.

- Ерлан Тынымбайұлы, президент сайлауы өте салысымен саясаттанушылар кезектен тыс парламент сайлауына қатысты мәселені қызу талқылауға кірісіп кетті. Таяуда мемлекет басшысы парламент сайлауы белгіленген мерзімде, яғни 2012 жылы өтетінін мәлімдеді. Енді кейбір саясаттанушылар арасында парламент өзін-өзі таратуы мүмкін деген әңгіме шықты. Ал, сіз парламент өзін-өзі таратуы қажет деп ойлайсыз ба?

- Алдымен, қазір бұл тақырыпқа қатысты бірлі-жарым пікірлер болмаса, қызу пікірталас жүріп жатқан жоқ дегім келеді. Әзірге бұл мәселе тек сарапшылар деңгейінде, оның өзінде тым самарқау қозғалып отыр. Дегенмен ешқандай нақты дәлел мен дәйек айтылып жатқан жоқ. Оның үстіне, «парламент таратылады екен» деген әңгіменің соңғы үш жыл бойы айтылып келе жатқанын да естен шығармаған жөн. Бұл болжамдардың көк тиындық құны жоқтығын уақыттың өзі көрсетіп берді. Шынын айтқанда, парламенттің өзін-өзі таратуына ешқандай негіз де, себеп те жоқ. Дегенмен де, «кезектен тыс сайлау өтеді екен» деген қауесет бізді алаңдатып, саяси жаңғырудың әрі қарайғы жолдары қандай болуы керек деген мәселе назардан тыс қалып барады. Оған қоса, президент те саяси реформалардың алдағы уақытта да жалғасатынын бірнеше қайталап айтты. Біз партиялық жүйені дамыту, сайлау заңдарын әрі қарай реформалау сынды мәселелерді талқылауымыз керек. Саяси партияларға парламентке өту үшін қойылатын межені төмендету мәселесін де талқылауға болады. Сарапшылар мен саяси пікірталастардың нағыз өзегіне айналатын мәселелер міне, осылар. Сондықтан алдағы саяси реформалардың бағыт-бағдары мен сипатын талқыламай тұрып, қандай да бір сайлау туралы айтудың маңызы шамалы. Тек дауыс беру үшін сайлау өткізудің не қажеті бар?

- Бүгінде билікке бағынышты бірқатар партиялардың «Нұр Отанға» қосылатыны туралы әңгімелер де пікірталас көрігін қыздырып отыр. Осының не қажеті бар деп ойлайсыз?

- Шынтуайтына келгенде, қосылу, бірігу немесе қайта жасақтау мәселесі билік партиялары үшін емес, оппозиция үшін маңыздырақ болып тұр. Өйткені, өткен президент сайлауы оппозицияның ішінде күрделі проблемалар барын көрсетіп берді. Оған қоса, қазір сарапшылар көптен бері қоғамда жаңа оппозиция құру қажеттігі мен оппозициялық күштерге жаңа басшылар қажеттігі туындады деп жүр. Және бұл тегін емес. Өйткені, оппозицияның өз ішіндегі дағдарыс партиялық жүйенің кейбір бөлігінің қайта құрылуына әкеп соқтыруы мүмкін. Сол кезде пайда болған бос кеңістіктің орнын жаңа саяси күштер толтырары хақ.

- Келесі шақырылымдағы парламентке неше партия өтуі мүмкін?

- Кем дегенде екі-үш партиядан құралған парламент Қазақстан қоғамындағы сан-алуан көзқарастар мен пікірлерді нақты көрсетіп отырар еді деп ойлаймын.

- Ендеше, сіз президенттің саяси мәселелер жөніндегі кеңесшісі Ермұхамет Ертісбаевтың Қазақстанда екі партиялы саяси жүйе құру туралы пікірімен келіспейсіз ғой? Кеңесшінің айтуынша, оның бірін «Нұр Отан» партиясы, екіншісін саяси партияға айналған «Атамекен» ұлттық экономикалық одағы құрауы тиіс болатын.

- Саяси сарапшы ретінде елдің қазіргі даму кезеңінде саяси кеңістік екі партиялы жүйемен шектеле алмайды деп ойлаймын. Өз басым қазір келешегі бар бірнеше идеологиялық платформа қалыптасқанын көріп отырмын... Мысалы, егер осыдан он жыл бұрын біз либералды платформа туралы жай ғана әңгімелеп қоятын болсақ, бүгінде осы идеологияны бірнеше қырынан тануға болады. Екі партиялы жүйенің қоғамдағы барлық пікірлер мен көзқарастарды көрсетіп беруге шамасы жете ме? Бұл жағы даулы мәселе.

- «Атамекен» одағы» Ұлттық экономикалық палатасының президиум төрағасы Тимур Құлыбаевтың «Самұрық-Қазына» қорына басшы болып тағайындалуын қалай түсіндірер едіңіз? Кейбір сарапшылар мұны мемлекет басшысының күйеу баласының биліктегі позициясы күшейгені деп біледі және оны Қазақстан президенті қызметіне үміткерлердің бірі ретінде қарастыратындар да бар...

- Біріншіден, бүгінде сарапшылар Қазақстанның Назарбаев билігінен кейінгі сценариі қандай болады деген мәселені талқылауға көшкені белгілі. Меніңше, пікірталастырушылар президенттің ізбасарын іздеп қателікке ұрынып отыр. Өйткені, басты мәселе – ізбасардың кім болатындығында емес, қазіргі саяси бағдардың сабақтастығында, тұрақтылығында болса керек. Мен бұл туралы бірнеше рет айтқан да болатынмын.

Екіншіден, егер Тимур Құлыбаев сенатқа немесе үкіметтегі бір қызметке тағайындалып жатса бұл әңгімелердің жаны бар деуге болар еді. Ал, Құлыбаев өзі бірнеше жылдан бері жұмыс істеп келе жатқан құрылымның шеңберінде қызмет ауыстырып отыр. Өйткені, «Самұрық-Қазына» бір кезде Құлыбаев жұмыс істеген ұлттық компаниялардың басын біріктірді емес пе? Басқаша айтқанда, ол өзі бірнеше жыл жұмыс істеген құрылымға басшы болды. Бұл заңды нәрсе. Себебі, ол сол құрылымда ұзақ жылдар бойы жұмыс істеп, өзін әлеуетті топ-менеджер ретінде танытты. Сондықтан бұдан ешқандай саяси астар іздеудің қажеті жоқ. Мұны саяси жоспарды жүзеге асыру деп емес, тек техникалық тұрғыдағы тағайындау деп қарастырған жөн. Біздің сарапшылар тағы да жоқтан бар жасап отыр деген сөз. Бұл соның айқын дәлелі.

- Сұхбатыңыз үшін рахмет!

Сәуiр, 2011 жыл
(C) 2011, "Интерфакс-Қазақстан" агенттігі.
Пайдаланғанда сілтеме жасау міндетті.

Сәуір, 2011
© 2024 "Интерфакс-Қазақстан" агенттігі
Пайдаланғанда сілтеме жасау міндетті

Айдарлар мұрағаты