Қазақстанның бас мемлекеттік санитарлық дәрігері Ерлан ҚИЯСОВ:
ҚАЗАҚСТАНДА ХАЛЫҚТЫ COVID-19 ҚАРСЫ ВАКЦИНАЛАУДЫҢ ҚАЛЫПТЫ ҚАРҚЫНЫ БАЙҚАЛУДА
Қазақстанда халықты коронавирустық инфекцияға (КВИ) қарсы вакцинациялау науқанының басталғандығына бес ай болды. Осы уақыт ішінде вакцинаның екі компоненті 1,4 миллионнан астам адамға, бір компонент – 2,5 миллионнан астам адамға салынды. Тұтас алғанда, 10 миллион азамат вакцина салдыруға тиіс. Қазақстанның бас мемлекеттік санитарлық дәрігері Ерлан ҚИЯСОВ "Интерфакс-Қазақстан" агенттігіне берген сұхбатында вакцинациялаудың қарқыны, жалпы эпидемиологиялық жағдай, "үнді" штаммының әкелінуіне жол бермес үшін қабылданып жатқан шаралар туралы айтып берді.
- Ерлан Аңсағанұлы, денсаулық сақтау министрлігі 2021 жылдың күзінде covid-19 қарсы ұжымдық иммунитетке қол жеткізу жоспарлары туралы бірнеше рет мәлімдеген болатын. Күздің де ауылы алыс емес, қазір осы жоспарлар туралы не айтар едіңіз, оларды орындау мүмкін бе, әлде мерзімін кейінге қалдыруға тура келеді ме? Елдегі вакцинацияның өте баяу қарқынына не себеп? Азаматтардың вакцина алуға деген құлықсыздығы ма, әлде елде вакцинаның қажетті көлемінің жоқтығы ма? Мәселе қалай шешілмек?
- Қазіргі уақытта Қазақстанда вакцинация жүргізу үшін барлық қажетті жағдайлар жасалған. Қысқа мерзімде өзіміздің вакцинаны өндіру, құю және сатып алу өндірісі ретке қойылды. Коронавирустық инфекцияға қарсы вакцина өндірушілермен жүргізілген келіссөздерді ескерер болсақ, үстіміздегі жылы қыркүйекке дейін вакцинаның шамамен 10 млн дозасы әкелінбек, бұл екпе алуға тиіс контингенттің кемінде 60% қамтуға мүмкіндік береді.
Аймақтарда 1378 егу пункті ашылды, логистика біріздендірілді, вакциналарды тасымалдау және сақтау кезіндегі температуралық режим бақыланады. Егу науқанына оқудан өткен 12 898 медициналық персонал тартылған.
Қоғамның COVID-19 вакцинасына деген көзқарасы өзгеріп келеді. Бастапқы кезеңде біз үлкен сенімсіздікке тап болсақ, қазір сұраныстың артқандығы байқалуда және ниет білдірген белсенді адамдар COVID-19-ға қарсы екпе алды. Бүгінгі таңда халық арасында вакцинацияның қалыпты қарқыны байқалып отыр.
2021 жылғы сәуірде жүргізілген іріктемелі тәуелсіз социологиялық сауалнаманың нәтижелеріне қарағанда, респонденттердің 65 пайызы үшін вакцина алудағы басты мотивация өз отбасын қорғау ниеті болып отыр.Жауап бергендердің 30,9% өздерін , респонденттердің 26% өз қоғамын қорғағысы келеді. Вакцина алуға дайын немесе вакцина алғандардың 13,5 пайызы covid-19 ауруымен қатты науқастанып қалмаудың ең жақсы әдісі ретінде вакцинаны санап отыр. Емдеуші дәрігердің кеңесіне құлақ асқандар саны-13,2%. Қант диабеті сияқты ауыр сырқаты болғандықтан, вакцина алуды маңызды, деп санағандар - 9,6%.
Вакцина алуға дайын емес респонденттер арасында сауалнама жүргізу кезінде пациенттерді қарсы көрсетілімдердің болуы мазалайтыны анықталды. Кейбіреулер ауырып жазылғандықтан, антиденелер бар деп санайды, сонымен қатар респонденттерді вакцинаның жанама әсерлері де алаңдатады. Көріп отырғаныңыздай, әркімнің себептері әртүрлі, өйткені коронавирус инфекциясы жаңа және оған қарсы вакцинация алғаш рет жүргізіліп жатқанын ескерсек, халықта сұрақтардың туындауы әбден заңды. Ол үшін халықтың пікірін зерттеу және түсіндіру жұмыстары жүргізілуде. Айта кетер болсақ, біздің елде вакцинация процесі ерікті рәсім және біз тұрғындардың вакцинация қажеттілігін саналы түрде қабылдауы үшін осы ережені сақтауымыз керек.
Вакцинация covid-19 вакцинациясының толық курсын алған адамдар үшін бірқатар шектеулерді алып тастауға мүмкіндік береді. Бұл шаралар бас мемлекеттік санитарлық дәрігердің 2021 жылғы 3 мамырдағы қаулысында қамтылған.
Мәселен, COVID-19-ға қарсы вакцинаның толық курсы болған жағдайда республика азаматтарына және Қазақстан аумағында тұруға ықтиярхаты бар, т.б. адамдарға ПРТ-тестісіз Қазақстанның мемлекеттік шекарасын әуе көлігімен кесіп өтуге рұқсат. Мұндай рұқсат сондай-ақ ауру түріне қарамастан стационарға жатуға, ұйымдастырылған ұжымдарға баруға, вахталық қызметкерлерге, демалыстан, іссапардан кейінгі медицина қызметкерлеріне, ауруына байланысты жұмыс орнында болмаған жағдайда, медициналық ЖОО мен колледж студенттеріне де беріледі.
- Бүгінгі таңда "Спутник V", "Hayat-Vax", "QazVac" және "CoronaVac" дегендерден басқа Қазақстанға COVID-19 вакцинасын жеткізу туралы нақты келісімдер бар ма? Бұл вакциналарға балама бола ма? Болса қашан?
- Қазіргі уақытта барлық елдердің халыққа коронавирустық инфекцияға қарсы вакциналарды таңдауға мүмкіндік беретіндей жағдайы жоқ. Қазақстанда өндірушілермен жүргізілген келіссөздердің арқасында әртүрлі өндірушілердің шығарған вакциналарының төрт түрін жеткізуді қамтамасыз етуге мүмкіндік туды. "Спутник V", "Hayat-Vax" және отандық "QazVac" вакциналарынан басқа, бүгінде республикаға 500 мың доза көлемінде қытайлық Sinovac Biotech Ltd биофармацевтикалық компаниясы шығарған "CoronaVac" вакцинасының партиясы жеткізілді.
Бұл вакцинаны ДДҰ төтенше жағдайларда иммундау үшін ұсынған болатын. Қазіргі уақытта денсаулық сақтау министрлігі коронавирустық инфекцияға қарсы вакцина өндірушілермен келіссөздер жүргізу жұмыстарын жалғастыруда.
- Сovid-19 -бен ауырып жазылғандарды вакцинациялау жайына келер болсақ, "Спутник V" әзірлеушісі Гинцбург көптеген сұхбаттарында КВИ ауырып жазылғандарға "Спутник V" вакцинасының бір дозасын алған жеткілікті, дейді. КВИ-мен ауырып жазылғандарға вакцинаның екінші дозасын алу "артық", дейді ол. Денсаулық сақтау министрлігі осы мәселе жайында әзірлеушіге хабарласты ма?
- Вакцинаны медициналық пайдалану жөніндегі әдістемелік ұсынымдарда КВИ-дің кез келген түрімен ауырып жазылғандарға вакцинаны 6 айдан соң салу және вакцинациялау алдында жағдайын бағалау ұсынылған. Covid-19 ауырып жазылған адамдардың "Спутник V" вакцинасының бір ғана дозасын алуы жайында әдістемелік ұсынымдарда айтылмаған.
Сонымен қатар, әзірлеушілер ауырып жазылғандарға "Спутник-Лайт" вакцинасын бір рет алуға кеңес беруде, оны сатып алу мәселесі қазіргі уақытта пысықталуда.
- Қазіргі уақытта вакцина алғандардың ішінен covid-19 ауруымен қатты науқастанып қалғандар бар ма? Қазақстанда екпе алғандардың ішінен қанша адам коронавируспен ауырып қалды?
- Көп жағдайда адам аурудан вакцина арқылы қорғалады. Бірақ вакцинациядан кейін де коронавируспен ауырып қалу қаупі бар.Сондай-ақ адамның жеке иммунитеті аурудан әрдайым қорғай алмағандықтан, коронавируспен ауырып жазылғандардың да қайта ауырып қалуы ықтимал.
Мұндай жағдайларда вакцинацияның адамды аурудың ауыр ағымынан және ауыр асқынулардан, өлімнен қорғайтынын білу керек. Бұл ағзаның вируспен бұрыннан таныс болғандықтан, иммундық реакцияны дамыта алатындығына байланысты. Қазақстанда вакцинациядан кейін вакциналанғандардың жалпы санынан 0,03% аспайтын адам ауырып қалды. Қазақстанда 2,5 млн астам адамның вакцинацияланғанын ескерсек, ауырғандар саны мүлдем аз. Вакцина алғандар ішінен covid-19 ауруының ауыр ағымы болған жағдайлар тіркелген жоқ.
Сондықтан, вакцинацияның қаупі мен пайдасы туралы айтар болсақ, сөз жоқ, вакцинация адамды қорғайды. Вакцинацияланған адам ауырмайды немесе бұл аурудың ауыр түрімен, яғни ӨЖЖА қосатындай немесе өлімге әкелетіндей ауырмайды. Мұндай тұжырымдар әлемдік деңгейде жасалған, қазір бүкіл медициналық қауымдастық коронавирусқа қарсы вакцинацияның жасалуын мұқият қадағалап, тәжірибе жинақтауда.
- Жақында Цой мырза елдегі эпидемиологиялық жағдайдың жаңа болжамын жариялады. Мәселен, министрдің айтуынша, маусым-қыркүйек айларында 95 мың инфекция күтілетін ең пессимистік сценарийді алсақ, тәулік сайын бізде шамамен 800 инфекция болады ма? Бұл есептеулердегі қателер ме, әлде коронавирус бәсеңдей бастады ма?
- Бұл сұраққа жауап беру үшін болжамдардың қандай мақсатта жүргізілетінін түсіну керек. Бүкіл әлемде ауруларға қатысты болжам ауа-райы болжамы ретіндегі болжам емес, математикалық модельдеу арқылы эпидемиологиялық жағдайдың дамуының әртүрлі сценарийлерін есептеу үшін жүргізіледі. Яғни, тәуекелдіктерді, ықтимал салдарларды бағалап, жедел елеу шараларын әзірлеу үшін жасалады. Біз жұмысымызда "хабардар болған қамсыз қалмайды", қағидасын ұстанамыз. Сондықтан болжам оптимистік және пессимистік сценарий бойынша жасалады, тәуекелдіктер есептеліп, кешенді бағалау жүргізіледі, яғни медициналық жүйенің белгілі бір сценарийге орай дайындығы және ықтимал салдары қарастырылады. Біздің негізгі міндетіміз-пессимистік сценарийдің дамуына жол бермеу.
Мәселен, 2020 жылғы маусым айындағыдай "ең қиын" эпидемиологиялық жағдайдың қайталануына жол бермеуге тиіспіз, ол кезде денсаулық сақтау жүйесі сырқаттанушылық деңгейінің соншалықты жоғары көтерілуіне дайын болмаған болатын, сол үшін де біз күн сайын мониторингке ілігетін индикаторлық көрсеткіштерді әзірледік. Тәуекелділік жағдайлар артқан кезде Қазақстан үкіметі ведомствоаралық комиссияда жағдайды тұрақтандыру және пессимистік сценарийдің дамуына жол бермеу үшін жедел шаралар қабылдайды.
Мысалы, 2021 жылғы наурыз қарсаңында тәуекелділік қаупі артты, ол кезде халық арасында сырқаттанушылықтың күрт өсуі кезінде ауруханаларда бос орындар азайды, аурудың ауыр жағдайларының тіркелуі көбейіп, алаңдаушылық туғызған факторлар артқан кез болатын. Денсаулық сақтау министрлігі шұғыл түрде халықты ақпараттандыру бойынша шаралар қабылдады, шектеу сипатындағы шаралар енгізді, бұл қоғамда кейбір наразылық туғызды. Бірақ, жалпы алғанда, халық пен бизнес бұл іс-шаралардың қажеттілігін түсінеді және тәжірибе көрсеткендей, мұндай жедел әрекет ету шаралары тиімді және орынды, біз қатаң карантиндік шараларды енгізбестен осы кезеңнен ойдағыдай өтіп кеттік.
Қазіргі уақытта республикада коронавирустық инфекция бойынша эпидемиологиялық жағдайдың тұрақтануы , аймақтардың қызыл аймақтан біртіндеп шығуы байқалады, сырқаттанушылық серпіні оптимистік сценарий бойынша дамуда.
Сондықтан маусым-қыркүйек айлары үшін пессимистік сценарийдің дамуын есептеуде ешқандай қате жоқ. Барлық тәуекелдіктер есептеліп, деңгейлердің шегі белгіленді, бастысы - пессимистік сценарийдің дамуына жол бермеу.
- Қазақстанда қазір COVID-19 қандай штаммдары бар? "Үнділік" түрі пайда болды ма? Қалай ойлайсыз, "үнділік" штаммның Қазақстанға енуі уақыт еншісінде ме,әлде елімізді одан қорғап қалуға болады ма? Денсаулық сақтау министрлігінің жаңа, қауіпті КВИ штамдары таралған жағдайға арнап көздеген қандай да бір жоспары бар ма?
- Қазақстанда еліміздің барлық өңірлерінен COVID-19 науқастарынан алынған зертханалық үлгілерді секвенирлеу әдісімен зерделеу тұрақты жүргізіледі. Сырттан әкелу жағдайларын мониторингтеу мақсатында алыс және жақын шетелден келген КВИ-мен ауырған адамдарда анықталған оң үлгілерге назар аударылады.
Зерттеу қорытындысы бойынша Қазақстан аумағында "британдық", "оңтүстік африкалық", "бразилиялық" штаммдарға тән мутация ықтималдығы анықталды. Қазақстанда "үнді" штаммына тән мутация табылған жоқ.
Бүгінгі таңда Қазақстан Республикасында Үндістанмен тікелей әуе қатынасы жоқ. Үндістаннан вирустың жаңа штаммдарының әкелінуінің алдын алу мақсатында елге келген және соңғы 14 күн ішінде Үндістанда болған барлық адамдар ПТР әдісімен COVID-19 тестінің теріс нәтижесінің болуына қарамастан, үйде оқшаулануға тиіс.
Денсаулық сақтау министрлігі тұрақты негізде КВИ жаңа штаммдарын анықтау мәселесі бойынша әртүрлі елдердің ақпаратына талдау жүргізеді және штаммның сипаттамаларын, оны берілу жолдарын ескере отырып шаралар қабылдайды.
- Сұхбатыңыз үшін рахмет!
Маусым, 2021
© 2024 "Интерфакс-Қазақстан" агенттігі
Пайдаланғанда сілтеме жасау міндетті
Айдарлар мұрағаты
