Президенттікке кандидат, “Табиғат” экологиялық одағының жетекшісі Мэлс ЕЛЕУСІЗОВ: БАЛАМАЛЫ САЙЛАУ ЖӘНЕ САЙЛАУШЫЛАР БЕЛСЕНДІЛІГІ – ДЕМОКРАТИЯЛЫҚ ӨЗГЕРІСТЕРГЕ АПАРАТЫН ЖОЛ”

Президенттік сайлау науқанының барысы туралы, өзінің келешек жоспарлары мен экология проблемалары туралы “Интерфакс-Қазақстан” агенттігіне президенттікке төрт кандидаттың бірі Мэлс Елеусізов әңгімелеп берді.

- Мэлс Хамзаұлы, Сіз мемлекет басшысы сайлауына осымен үшінші мәрте түскелі отырсыз. Сізді кәсіби кандидат деуге болатын шығар. Не үшін президенттік сайлауды таңдайсыз?

- Мен парламенттік болсын, басқа бослын, барлық сайлауларға қатыстым. Тіпті бір рет талпынып, сенатқа өте алмадым. Ал, президент сайлауы – ең жоғарғы сайлау. Қабілетім болғандықтан, барып, өз міндетімді атқарамын. “Президент бола алмасаңыз, не бар?” деушілер көп. Онда не үшін көп кандидат қатыса алады? Бәрі бірдей жеңіске жетпейді. Ең мықтысы суырылып алға шығады. Мен мұны шынайы бағалаймын, президент жеңетініне күмәнім жоқ, дегенмен мен қатысамын. Бұл демократия үшін де маңызды. Адамдар ештеңеден қорықпай, алға ұмтылуы тиіс. Биылғы жылы аздап артық сілтеушілік болды, сайлауға мүлде дайындығы жоқ адамдар да қатыспақ болды, олар бәлкім осы елде бар екенін жай білдіргісі келген болар. Негізсіз оған талпынудың, әрине, жөні жоқ. Мәселен, мен саясатты жақсы білемін, айтарлықтай жоғары деңгейдегі саясаткермін, алайда менің партиямның жоқтығы қолбайлау болып отыр. Дегенмен келесі парламент сайлауында біздің қатысатынымыз аян. Сол уақытқа дейін партия құрмасам, қай партияға қосылу керектігі туралы шешімге келемін.

- Демек, Сіздің өз партияңызды құрмақ ойыңыз бар ғой?

- Бұл ой менде бұрыннан бар, ол жөнінде бұрын да айттым. Бірақ мен адамдардың осы партияның қажеттігін өздері сезінгенін күттім. Басқа партиялар сияқты жай құра салып, электоратсыз жүрудің мәні жоқ, мен артында халық тұрмаған мұндай жасанды партияларға қарсымын. Партиям жоқ болса да, мен қатысамын, өз ойларымды айтамын, оны адамдар мақұлдайды, менің жақтастарым көп. Енді сайлау қорытындысын көреміз, егер мен жақсы көрсеткішке қол жеткізсем, өз бағдарламамды орындадым деп есептер едім.

- Сіз қандай бағыттағы партия құрғыңыз келеді? Экологиялық па?

- Иә, ол экологиялық, жасылдар партиясы. Бірақ экология – жай ғана гүл мен шөп емес, ол біздің өміріміз, ол ең алдымен адамдардың денсаулығымен де байланысты. Жаны сау ұлт болмаса, мемлекет ешқашан көгермейді. Баршаның саулығы медицинамен де, адамдардың әлеуметтік өмірімен де, экономикамен де байланысты. Сондықтан да, экология – мемлекет өмірінің көптеген бағыттарының ортасында тұратын жалпыға бірдей нәрсе.

- Сіз өз партияңызды құрмасаңыз, басқа партияға қосылатыныңызды айтып кеттіңіз. Ол қай партия болмақ?

- Мен патриоттар партиясын құрудың бастамашысы болдым, алайда бұл партия экологиялық болмай, аздап өңін өзгерткендіктен мен тысқары кеттім. Ғаламшардағы экологиялық жағдай нашарлап отырған қазіргі жағдайда экологиялық партия керек деп есептеймін. Экологиялық жағдай күрделеніп, қиын кездер туындайды. Адамдар қазір бұдан да қиын-қыстау күндерге дайын болуы керек. Халық санының артып, қорлардың азаюына байланысты азық-түлік, ауыз су тапшылығы адамдардың өмірін қиындата түседі. Мұндай жағдайларда экологиялық бағыт басты мәселеге айналатыны сөзсіз. Мұндай партия құратыным нық.

- Сіз сайлауда жеңіске жетпейтініңізді бірнеше рет мәлімдедіңіз. Онда Сіздің сайлауға қатысудаға басты мақсатыңыз не,адамдардың назарына нені жеткізгіңіз келеді?

- Біріншіден, мен адамдарды сайлауға баруға үйреткім келеді. Бұл менің басты мақсаттарымның бірі. Тұрғындарымыздың 20 пайызы сайлауға дауыс беруге барады. Біздің демократиялық өзгерістер жолына аяқ баспауымыздың бір себебі осы. Билік партиясы бәрін басқарып, үнемі бір президент болса, олар “тас мүсін” кейпіне еніп, Ресей президенті Медведев айтқандай, халық мұңын естімейтін тастан жасалған пұтқа айнала бастайды. Ал артында адамдар тұрған шынайы көп партиялылық болған кезде, қалыпты саяси өмір жанданады, яғни бұл демократияның шарты. Сайлау және сайлану құқығына қол жеткізу үшін адамдар қан төгіп, бастарын өлімге тіккен, қазір болса адамдар бұл мүмкіндікті пайдаланғысы келмейді. Сондықтан мен Қазақстан азаматтарының сайлауға міндетті қатысуын заңмен бекіту мәселесін көтеріп отырмын.

Бұған дейін экология проблемасын күттегенім аз болғандай, қоғам өмірінің экологиялық құрамын насихаттаймын және сайлау кезінде осыған назар аудартқым келеді.

- Орталық сайлау комиссиясының мәліметі бойынша, өткен сайлауда Сіз сайлаушылардың 0,28% даусын жинадыңыз, яғни 19 мыңға жуық адам Сіздің кандидатураңызды қолдады...

- Мен мұнымен келіспеймін, ол кезде көбірек дауыс жинағанмын, мұнда әкімшілік ресурс килікті. Мен осы жылдар бойы жұмыс жүргіздім, менің жақтастарым көбірек болатынын мен адамдардың қарекетіне қарап байқап отырмын. Маған келіп қолдау білдіріп, жылы сөз айтып жатқан бөгде адамдар көп, тіпті саясатқа мүлде қатысы жоқ адамдар мені қолдайтындарын айтады. Бұған оппозицияның сайлауға қатыспайтыны да ықпал етпек. Олардың жақтастарының көбісі маған дауыс беруі мүмкін. Менің айтқанымды, оппозиция да, билік те айтады. Бірақ билік айтқанын, көбінесе істемейді, оппозиция үнемі айтумен ғана шектеледі. Мен ұсынып қана қоймай, айтқанымды орындаймын. Мәселен, экологиялық тұрғыдан мен нақты шаруалар атқардым. Бұл жағынан менің таразым басым.

- Сіздің қарсыластарыңыз, саясаттанушылар Сізді “жасанды” кандидат деп, Сіздің кандидатураңыз “Ақ орда” рұқсатымен ұсынылды деп айыптауда...

- Мұның бәрі бос сөз. Мен оппозиция болмаған кезден белсеніп келемін. 1991 жылдан бастап сайлауға қатысудамын... Әрине, биліктің менде шаруасы жоқ, оларға мен бір жағынан өзімнің сындарлы саясатыммен тиімдімін... Сондықтан бәрі орнында. Маған мен туралы кім не дейді, бәрібір. Мен қажет деп тапқанымды істеймін.

- Сіз сайлауалды науқан өткізуге қаржы жоқтығын айттыңыз. Іс жүзінде сіз бюджет бөлген қаржыны ғана пайдаланудасыз ба?

- Бүгінгі таңда солай болып отыр. Мемлекет бөлгенді барынша пайдаланудамын. Тәжірибем бар ғой. Мен өмірде істегенімнің дерлік бәрін тегін, адамдардың ынтасы есебінен, дұрыс құрылған саясат есебінен жасадым. Мен жаппай ағаш отырғызу шарасын өткіздім, адамдар өздері келіп, көшеттерді өздері сатып алды, менің міндетім ұйымдастыру ғана. Мұндай мысалдар жетерлік.

- Демек, сіздің өз сайлау қорыңыз жоқ қой?

- Мен есепшот ашып қойдым, аздаған түсім бар. Бірақ мен әзірге мемлекет бөліп бергенді місе тұтудамын. Одан кейін сапарға шығуға, үгіт-насихат материалдарының көбеюіне байланысты қаражат қажет болады. Менің азаматтар, мені ашық қолдаудан қорықса да, жекелеген бизнесмендер көмектеседі деген үмітім бар.

- Сайлау науқаны барысында әлеуметтік желі, ғаламтор мүмкіндігін пайдаланасыз ба?

- Мен оларды белсенді пайдалануға тырысамын. Онымен түбегейлі айналыспадым, өйткені компьютер алдына отыратын уақыт тапшы, шешімін күткен басқа да нақты істер көп. Бірақ қазір әлеуметтік желіні пайдаланамын, сайт та бар.

- Қандай әлеуметтік желілерде тіркелдіңіз?

- Барлығына. Алайда тапжылмай отырып, жауап беріп, әңгімелесіп, хат алысуға уақыт көп кетеді. Қазір көптеген ұйымдастыру мәселелерін шешуге байланысты, дұрыс ұйықтай алмай жүрмін. Қазір бәрі үгіт-насихат материалдарын талап етеді, оларды әзірге шығармадым. Жақында оны қолға аламын.

- Отбасыңыз Сіздің президент сайлауына қатысуыңызға қалай қарайды?

- Бұрын менің жасап жүргендерімді түсінбейтін, қазір жан-жақты қолдайды. Олар түсінеді, қазір балаларым менің сайлау науқаныма қатысып, қолдарынан келгенше көмектесіп жүргені қуантарлық жәйт. Бұрын да қолдайтын, бірақ барша халық секілді істеп жүргендерімді түсінбейтін. Басында жұрт мені есі дұрыс емес деп те ойлады. Қазір бәрі орнына келді, адамдар менің қалыпты саясат жүргізіп жүргеніме көзін жеткізді. Экологияға келсек, менен асып түсетін, яғни экология бойынша саяси маман жоқ.

- Президент сайлауының аяқ алысы алдын ала анық екені құпия емес. Қалай ойлайсыз, адамдар дауыс беруге аз баратын сияқты емес пе?

- Дауыс беруге адамдар аз келетіні аян, онсыз да бұрын келушілер саны төмен болатын. Әрине, оппозиция қатысқанда, келушілер көбірек болар еді, бірақ оппозиция бас тартып, сайлауға нұқсан келтірді.

- ДИАҚБ/ЕҚЫҰ бақылаушылары Қазақстанда өткізілген сайлауларға үнемі сын айтып жатады. Сіздің пікіріңізше, олар қазіргі сайлау науқанын қалай бағалайды?

- Менің ойымша, соншалықты сын айтыла қоймас, өйткені билік үшін қауіп жоқ. Біз осал кандидат болғанымызбен, оппозициялық емеспіз... Оппозиция қатысқанда, әкімшілік ресурс билік өкілінің жеңуі үшін барынша пайдаланылды, бұл президенттік сайлауға ғана қатысты емес. Алайда мұндай жағдай қазір жоқ. Сайлау науқаны қалыпты өтуде, сондықтан айтарлықтай кінәраттар бола қоймайды. Оның үстіне, президент сайлауалды науқанды өткізудің заңсыз әдістерінің пайдаланылуына қарсы екенін өзі де ескертті. Науқан тыныш, шынайы өтетін сыңайда. Қайсыбір шенеуніктер президент үшін дауыс берушілер көрсеткішін жоғары ету үшін асыра сілтеп жібермесе болғаны.

- Сұхбатыңызға рахмет!

Наурыз, 2011 жыл
(C) 2009, "Интерфакс-Қазақстан" агенттігі.
Пайдаланғанда сілтеме жасау міндетті.

Наурыз, 2011
© 2024 "Интерфакс-Қазақстан" агенттігі
Пайдаланғанда сілтеме жасау міндетті

Айдарлар мұрағаты