“РЕСЕЙМЕН ҚАТЫНАСТАР БҰРЫНҒЫДАН ДА ЖОҒАРЫ ДОСТЫҚ ДЕҢГЕЙГЕ КӨТЕРІЛДІ”

Қазіргі уақытта ЕҚЫҰ-на төрағалық етіп отырған Қазақстанда желтоқсан айында Ұйым саммиті өтеді. Осы Ұйымға қатысушы мемлекеттердің басшылары әлемнің түрлі бөліктерінде орын алған қақтығыстарды реттеуге қатысты халықаралық қауіпсіздіктің өзекті мәселелерін тілге тиек етпек. Алдағы саммит туралы, Қазақстанның ЕҚЫҰ-дағы рөлі және өзге де мәселелер жайлы еліміздің үкімет басшысы Кәрім Мәсімов “Интерфакс” агенттігімен болған сұхбатында баяндайды:

- Кәрім Қажымқанұлы, Қазақстан қазіргі таңда ЕҚЫҰ-на төрағалық етуде. Осы төрағалықты қалай бағалайсыз? Көптеген елдердің басшылары бұл ұйымның біраз ескіргені және қазіргі заман талабына сай бұрынғыдай жұмыс атқара алмайтыны туралы пікір айтуда және оны жаңартуды талап етуде. Сіз еуропалық қауіпсіздіктің жаңа архитектурасы туралы идеяға қалай қарайсыз?

- Менің пікірімше, Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық жөніндегі ұйым өзінің өміршеңдігін дәлелдеп берді. Қазақстан үшін 1991 жылы Кеңес Одағы ыдырап, тәуелсіз мемлекет құрылғаннан кейін оның өзектілігі арта түсті. ЕҚЫҰ қызмет еткен бүкіл кезеңде өте көптеген маңызды мәселелер шешілді. Кейбірі көбірек, кейбірі азырақ көңілімізден шықты, алайда олардың көпшілігі ЕҚЫҰ шеңберінде өзінің практикалық шешімін тапты.

Мен Қазақстанның ЕҚЫҰ-на ТМД атынан ұжымдық төраға екенін еске салғым келеді, бұл шешім 2004 жылы қабылданды. Қазақстанның ЕҚЫҰ-на төрағалық ету Ұйым үшін де, біздің еліміз үшін де үлкен маңызға ие.

Қазақстан желтоқсан айында ЕҚЫҰ-на мүше мемлекеттердің басшылары деңгейінде саммит өткізуді жоспарлап отыр. Мұндай кездесулер Ұйым аясында 1999 жылдан бері өткізілмеді. Соңғы саммит Ыстамбұл қаласында өткен болатын, енді бұл басқосу желтоқсан айында Қазақстанда өтпек.

Талқылайтын бірқатар мәселелер бар, олардың маңызы зор деп ойлаймын. Олар - адам құқықтары, демократияландыру, сөз бостандығына байланысты баршаға аян мәселелер. Сонымен бірге, мәселен, Орталық Азия мемлекеттерін толғандыратыны – тұрақтылық мәселесі.

Оның ішінде, Ауғанстандағы ахуалға байланысты проблемалар, бұрыннан келе жатқан қақтығыстарды реттеуге байланысты мәселелер де өзекті болып отыр. Мәселен, Армения мен Әзербайжан арасындағы қарабақ қақтығысы, Приднестровье мен Молдова арасындағы қақтығыс бар.

Бұл мәселелерді талқылау фактісінің өзі алдағы саммитте ЕҚЫҰ үшін де, Қазақстанның төрағалығы үшін де өзе үлкен маңызға ие болмақ.

Еуропалық қауіпсіздіктің жаңа архитектурасы жөнінде Ресей президенті айтқан ұсыныс түрлі алаңдарда, оның ішінде ЕҚЫҰ алаңында талқылануы тиіс және орны бар өзара толықтырушы бөлшек болып табылады.

- Ресей-қазақ қатынастарының қазіргі жағдайына қандай баға бересіз?

- Менің ойымша, Қазақстан мен Ресей қашан да жақсы қатынаста болды, ал бүгінгі таңда жаңа интеграциялық бірлестіктердің құрылуын ескерсек, біздің қатынастарымыз бұрынғысынан да жоғары достық қатынас деңгейіне көтерілді деп есептеймін.

- Қазақстан және Ресей Бүкіләлемдік сауда ұйымына кіру жөніндегі келіссөздерді аяқтауда. Беларусь елінде бұл үрдіс созылып кетті. Қазақстан БСҰ-на өздігінен кіруге дайын ба, Ресеймен бірге кіру мүмкін бе немесе Астана мен Мәскеу “Минск” қашан “қосылып қалар” деп күтіп отырмақ па?

- Бізде Қазақстан мен Ресей БСҰ-на бір мезетте және бірдей жағдайларда кіретіндігі жөнінде ТМД-ның үкімет басшылары кеңесінің Петербургтегі отырысында тағы бір рет қуатталған уағдаластық бар.

- Қазақстан Ресейдің “Восточный” ғарыш айлағының құрылысы және ол жаққа Байқоңырдан ғарыштық бағдарламалардың бір бөлігін көшіру жөніндегі жоспарын қалай қабылдады? Батыс елдерінің, оның ішінде Францияның ғарыш компанияларымен бірлескен кәсіпорындар құру – Қазақстанның қайта бағдарлауы немесе әртараптандыруы, әлде жаңа әріптестер іздеуі ме?

- Шынын айтсам, мен келешекте ресейлік ғарыш ведомствосы үшін Байқоңырға балама көріп отырған жоқпын. Осы саладағы жаңа жобалар өте қымбатқа түседі, олар көп ресурс пен көп уақытты қажет етеді. Бірақ, әрине, мен ресейлік тарапқа осы жобада сәттілк пен табыс тілеймін.

Біздің елдерімізде Байқоңыр ғарыш айлағын жалға алу туралы бекітілген тиісті уағдаластықтар бар. Оларды парламенттеріміз бекітті. Біз өз тарапымыздан оларды толық орындамақпыз.

Бірқатар өзге әріптестер тартуға, оның ішінде бірлескен спутниктер құруға және бірқатар өзге бағдарламаларға келер болсақ - бұл әрбір елдің осы өндірісті дамытуға жұмсалатын тәуелсіз құқығы.

- Қазақстан Президенті таяуда Каспий теңізінде бекіре тектес балықтар аулауға бес жылдық мораторий енгізу туралы идея айтқан болатын. Бұл қосымша шаралардың қаншалықты ықпалы болады деп ойлайсыз? Мораторий қашан енгізлуі мүмкін?

- Бекіре балықтарды аулауға мораторий енгізу қабылдауды қажет ететін төменгі шара. Егер естеріңізде болса, 1940 жылдары КСРО мен Иран 10 жыл мерзімге осындай шешім қабылдаған болатын, бірақ осы шаралар нәтижесінде бекіре қалпына келген жоқ.

Біздің пікірімізше, бұл жағдайды тұрақтандыруға мүмкіндік беретін қажетті шара. Бес жыл тыйым салу көп немесе аз деп айту әзірге қиын, бірақ әйтеуір бір нәрседен бастау керек қой. Каспий аймағы елдерінің үкіметтері мораторий енгізу туралы құжаттарды пысықтауға үш ай берді. Меніңше, осы мерзімде үлгереміз деп ойлаймын.

-Қазақстан үкіметі еліміздегі мыс өндіруші Kazakhmys корпорациясындағы өз үлесін арттырды. Бұл немен байланысты және ел билігінің осы компанияға қатысты келешек жоспарлары қандай?

- Біз дамудың осы кезеңінде компанияға инвестиция салу ұлттық мүддеге сай келеді деп ұйғардық. Нарықтық жағдайлар лайықты болған кезде, бәлкім, компаниядан тағы үлес сатып аламыз, мүмкін сатамыз. Бұл рыноктың қалай дамуына қарай болмақ. Осы кезеңде біз әбден ойластырылған және қажетті шешім қабылдадық.

- Ресейдің қолдауымен Ақтауда едегі алғашқы АЭС салу Қазақстанның жоспарында бар ма?

- Иә, бізде осындай келісімдер бар. Біз осы жоспарларға аздаған өзгерістер енгіземіз, бірақ жалпы бұл жоспардан бас тартқан жоқпыз.

- Сұхбатыңызға рахмет!

Қараша, 2010 жыл
(C) 2009, "Интерфакс-Қазақстан" агенттігі.
Пайдаланғанда сілтеме жасау міндетті.

Қараша, 2010
© 2024 "Интерфакс-Қазақстан" агенттігі
Пайдаланғанда сілтеме жасау міндетті

Айдарлар мұрағаты