Ақтау қаласының әкімі Сәлімгерей БЕКБЕРГЕНОВ: ҚАЗАҚСТАННЫҢ КАСПИЙ ЖАҒАЛАУЫНДАҒЫ ІНЖУ-МАРЖАНЫ: КЕШЕ, БҮГІН ЖӘНЕ ЕРТЕҢ

Маңғыстау облысының орталығы Ақтау қаласы еліміздегі ең әдемі қалалардың бірі саналады. Каспий теңізі жағалауында орналасқан Ақтауды Қазақстанның інжу-маржаны деп те жатады. Бұл жерде халықаралық ауқымдағы іс-шаралар жиі өткізіледі. Ақтаудың бүгінгі тынысы қандай? Теңіз жағалауындағы елді қандай мәселелер алаңдатады?Қала басшылары тарапынан қандай нақты шешімдер қабылдануда? «Интерфакс-Қазақстан» агенттігінің осы және өзге де сұрақтарына қала әкімі Сәлімгерей БЕКБЕРГЕНОВ, жауап берді.

- Бір қарағанда, мұнайлы өлке орталығы саналатын қалада қаржылық қиындықтар болмауы тиістей көрінеді. Дегенмен әлемдік қаржы дағдарысы қала бюджетіне кері ықпалын жасамай қоймаған шығар?

- 2005 жылы қала бюджеті 4 жарым млрд теңгені құраса, 2009 жылы ол 11 жарым миллиард теңгеге жетіп жығылды. Шынында біз қаржы тапшылығын көріп, қандай да бір бағдарламаны қаржыландыруды тоқтата қойған жоқпыз. Десек те, еліміз үшін аса күрделі кезеңде біз қолда бар ресурстарымыз бен бар-күш-жігерімізді бір жерге шоғырландыруға тырыстық.

Дағдарыс кезінде даму қарқыны мен экономиканың әрі қарай дамуын сақтап қалу және халықтың әл-ауқатын арттыру біз үшін басты міндетке айналды.

Қаладағы өнеркәсіп өндірісінің негізгі бөлігі мұнай-газ секторына тиесілі. Ол өңірдегі өнеркәсіп өндірісінің жалпы көлемінің 90 пайызға жуығын құрайды. Соңғы жылдары өңдеу өнеркәсібі саласында өндіріс көлемінің артқаны байқалады. Бұл 2004-2010 жылдары Маңғыстау облысын дамыту жөніндегі аймақтық индустриалды-инновациялық даму бағдарламасының іске асырыла бастауына және «Ақтау теңіз порты» еркін экономикалық аймағының дамуымен тікелей байланысты.

Орайы келіп тұрғанда айта кетейін: 2009 жылы ауыл шаруашылығындағы жалпы өнім көлемі алдыңғы жылмен салыстырғанда 13,7% артты.

Оған қоса құрылыс секторы да жоғары қарқынмен дамыды. Былтыр жалпы аумағы 113,3 мың шаршы метрлік жаңа тұрғын үйлер пайдалануға берілді. Бұл 2008 жылғы көрсеткіштермен салыстырғанда 45% артық.

Мәселен, былтыр қаладағы 30-шы ықшам ауданда 100 пәтерлі (жалға берілетін) тұрғын үй пайдалануға берілді. Сонымен қатар, аталған ықшам ауданда 2009 жылы 50 және 78 пәтерлі тұрғын үйлердің құрылысы аяқталып, несиеге берілді. Қараша айында 19-ықшам ауданда 65 пәтерлік төрт үйдің құрылысы басталған болатын. Оны бұйыртса, биылғы жылы пайдалануға беруді жоспарлап отырмыз. Құрылыс саласындағы осындай белсенділіктің нәтижесінде қаланың біршама тұрғыны жаңа үйге қол жеткізіп, қоныс тойларын тойлаған жайы бар.

- Су, жылу құбырлары мен өркениеттің өзге де түрлерін қамтитын тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық саласын кез-келген қаланың қан-тамыр жүйесі деуге болады. Ақтауда осы жағы қалай? Қандай инновациялық жобаларды жүзеге асырмақ ойларыңыз бар?

- 2009 жылы Ақтауда жалпы құны 3,6 млрд теңгені құрайтын бюджеттік 47 инвестициялық жобаны жүзеге асыру қажет еді. 1,1 млрд теңге республикалық бюджеттен, 2,5 млрд теңге жергілікті бюджеттен бөлінді. Соның ішінде 115 млн теңге білім беру саласына, 2,9 млрд теңге тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық саласына, 35 млн теңге көлік және коммуникация саласына, т.б., инвестицияланды.

Нәтижесінде, 23-ші ықшам аудандағы ТЖО-нан 27-ші ықшам ауданға дейін магистральді жылу трассасы тартылды. Қаладағы үш ықшам аудандағы сумен қамту желілерін қайта қалпына келтіру жұмыстары басталды. Бұл жұмыстарға арнап республика бюджетінен 300 млн теңге бөлінген болатын. 28-ші ықшам аудандағы 25-ші үйден 32-ықшам ауданға дейін сумен қамту желілерін тартуға кірістік, бұған 138 млн теңге қаржы қарастырылды.

Үш ықшамаудандағы жылу желілерінің, канализация мен су желілерінің жекелеген бөліктері жөнделді. Бұл жұмыстарға 365 млн теңге жұмсалды. Сонымен қатар, «Ақтау қаласының жылу, су құбырлары және су қашыру желілері» МҚК-ның инженерлік желілеріне тиесілі ұзындығы 3,6 шақырымдық жылу желісі, 4,9 шақырым су құбыры мен 251 шақырым канализация желісі жөндеуден өткізілді. Кәсіпорын бұл жұмыстарға 68 млн теңге жұмсады.

Іске асырылған инвестициялық жобалардың арқасында қаладағы жылумен, сумен қамту жүйесіндегі күрделі проблемалар шешімін тапты. Технологиялық шығын азайып, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылықты дамытуға арналған кешенді шараларды қолға алуға мүмкіндік туды.

- Таяуда, 2010 жылдың 11-наурызында Маңғыстау облысы әкімдігі мен Еуропаның қайта құру және даму банкі (ЕҚҚДБ) арасында, «Ақтау қаласының жылу, су құбырлары және су қашыру желілері» МҚК мен ЕҚҚДБ арасында жобалық қолдау туралы келісімшарттарға қол қойылғаны белгілі …

- Аталған бірлескен пилоттық жоба Қазақстандағы бірегей жоба десек те болады. Жалпы, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық секторының инвесторларды аса қызықтыра қоймайтыны құпия емес. Жоғарыда айтылған жобалық қолдау туралы келісімшартқа Маңғыстау облысының әкімі Қырымбек Көшербаев пен ЕҚҚДБ-нің Қазақстандағы директоры Майкл Вайнстин қол қойған болатын.

Бұл жобаға 8 млн АҚШ доллары көлемінде жеңілдігі бар заем тартылып, «Ақтау қаласының жылу, су құбырлары және су қашыру желілері» МҚК-ның несие өтеу қабілетін нығайту үшін 1,5 млн долларға жуық техникалық қолдау гранты беріледі.

ЕҚҚДБ сынды халықаралық қаржы институттарымен арадағы ынтымақтастық трансперенттілікті және жобалардың сапалы жүзеге асырылатынына айрықша кепілдік бере алады. Оның үстіне бүгінде бюджет қаржысы есебінен қосымша қаржыландыру мүмкіндігі туды. Бұл тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық саласында іске асырылатын жобалардың тиімділігін, ауқымы мен көлемін еселей түседі деп ойлаймын.

Бастысы, мұндай пилоттық жобаны іске асыру арқылы аталған салада жүзеге асырылатын жобалардан туындаған қауіп-қатерлерді барынша төмендететін тиімді модельге қол жеткізіп, инвестиция тарту мен жаңа технологияларды енгізудің тетіктерін үйренуге қол жеткіземіз. Ал бұл бүкіл республика аумағындағы осындай жобаларды сапалы түрде жүзеге асыруға мүмкіндік береді.

- Үкіметтің былтырғы жобаларының ішінде ең сәтті шыққан жоба «Жол картасы» бағдарламасы делініп жүр. Ол сіздің қалада қаншалықты табысты жүзеге асырылды?

- Бұл бағдарлама Ақтауда да тым жақсы нәтиже берді. «Жол картасы» шеңберінде аймақтық еңбекпен қамту және мамандарды қайта даярлау стратегиясын жүзеге асыру шаралары қолға алынды.

Біз «Жол картасының» барлық үш бағыты бойынша құны 2,6 млрд теңгелік 18 инвестициялық жобаны іске асырдық. Сөйтіп, қала бойынша 2627 жаңа жұмыс орнын ашып, «екі қолға бір күрек» таппай жүрген 1118 адам жұмысқа орналасты.

Реті келгенде айта кетейін, 2009 жылы қала халқын әлеуметтік қолдауға жұмсалған қарды 447 млн теңгеге жетті, яғни 2008 жылмен салыстырғанда 45% артты.

-Ақтау шағын және орта бизнес өкілдері үшін қаншалықты қолайлы қала болып тұр?

- Меніңше, қаладағы шағын және орта бизнес тәп-тәуір дамып келе жатқан сыңайлы. Былтырғы жыл соңында 22 мың 845 шағын және орта кәсіпкерлік нысаны тіркеліпті. Бұл алдыңғы жылмен салыстырғанда 5 пайыз артық. 2009 жылы олар өндірген өнім көлемі 43 млрд теңгеге жетті. Ал, қала бюджетіне салық пен өзге де алым ретінде 6 млрд теңгеден астам қаржы түсті. Былтыр шағын және орта бизнеспен айналысатындар саны 46 мың адамға жетті. Яғни, экономикалық жағынан белсенді халықтың 52%-ы осы салада нәпақа тауып жүр деген сөз.

Біздің негізгі міндетіміз – кәсіпкерлердің дер кезінде қажетті ақпаратқа қол жеткізуін қамтамасыз ету арқылы әкімшілік тосқауылдарды төмендету болып табылады. Мәселен, бізде атқарушы билік органдары үшін «E-region» атты ресурстарды автоматты басқару жүйесі жасалған. Соның көмегімен Ақтаудағы ғана емес, жалпы облыс аумағындағы коммуналдық шаруашылық нысандары мен желілері, жолдар, мектептер мен емханалар туралы толық ақпарат алуға болады.

«E-region» жүйесі үшін Ақтау мен облыстағы барлық коммуналдық шаруашылық нысандарының паспорты мен жүйеге кіретін барлық нысанның кадастры жасалды. Кадастрлардың өзіне тән сипаттамасы бар. Мәселен, мектептер туралы ақпарат жинаған кезде оқушылар мен оқудың қай тілде жүретіні туралы мәлімет беріледі; ауруханалар бойынша қанша орын мен техникалық жабдықталу жағдайы туралы; инженерлік желілер бойынша құбырлардың тозу деңгейі, диаметрлері сынды және т.б. ақпарат алуға болады. Барлық нысан электронды картаға енгізіледі. Алдағы уақытта кадарстрлық және картографиялық ақпарат тұрақты түрде жаңартылып отырады.

- Ал, қалада әлеуметтік сала қалай дамып келеді? Өзіңіз білесіз, мемлекет басшысы жергілікті билік орындарын бірінші кезекте мектеп пен мектепке дейінгі білім беруге көңіл бөлуге міндеттеген болатын. Жалпы, Ақтауда ата-аналар бала-бақшадағы орын тапшылығы деген проблемаға көп кезіге ме?

- Иә, кейбір проблема бар. Бірақ ол шешілетін мәселелер. Мәселен, 2009 жылы жалпы білім беретін мектептердің материалдық-техникалық базасын нығайту үшін бюджеттен 143 млн теңге бөлінген болатын. Біз 16 млн теңгеге үш мектеп үшін мультмедиа (лингафон) кабинетін сатып алдық. Қаладағы тағы үш мектепте биология пәні бойынша жаңа кабинеттер жарақтандырылды, оған 12 млн теңге жұмсадық. Ақтаулық алты мектептің балалары интерактивті тақтаның көмегімен дәріс алуда, қалалық қазынадан ондай тақта алуға 35 млн теңге жұмсалған болатын. 24 млн теңгеге 25 мектептің парталары мен тақтасы жаңартылды.

2008 жылы Ақтауда «Бала-бақшаға барамыз» атты бағдарлама жүзеге асырыла бастады, оның жалпы бюджеті 345 млн теңге. Бұл бағдарлама бізге мектепке дейінгі тәрбие беретін 14 ұйымды компьютер сыныптарымен қамтамасыз етуге, мектеп жасына дейінгі балаларға көрнекті құралдар, жиһаз, ойыншық, спорт инвентарлары мен ас әзірлеу блоктарына қажетті жабдықтар сатып алуға мүмкіндік берді. Сонымен қатар, өткен жылы №4 және №14 бала-бақшалар күрделі жөндеуден өткізілді.

Ал бұрынғы бала-бақшалардың ғимараттарын профильді салаға қайтарту жайына келер болсақ, 2008-2009 жылдары 1170 орындық 4 бала-бақша мемлекет меншігіне қайтарылды. 2010 жылы 960 орындық 3 ғимаратты балалар игілігіне қайтарып беруді жоспарлап отырмыз. Сонымен қатар, қаладағы 29-шы ықшам ауданда жаңа бала-бақша ашылмақ. Оған қаланың тұс-тұсынан ашылатын жеке меншік бала-бақшаларды қосыңыз. Оған білім беру басқармасы тарапынан мемлекеттік тапсырыс жасалады.

Облыс әкімі Қырымбек Көшербаевтың тапсырмасымен облыс бюджетінен бөлінген 4 млрд теңгеге жуық қосымша қаражат балалардың 70 пайызын мектепке дейінгі тәрбиемен қамтамасыз етуге мүмкіндік бермек. Яғни, жергілікті бюджет меншік түріне қарамастан мектепке дейінгі мекемелердің шығынын жауып отырмақ. Ал, ата-аналар тек тамақтың ғана ақшасын төлейтін болады. Бұл, ыңғайлы емес пе?

Сонымен қатар, бір жастан алты жасқа дейінгі балаларды жан-жақты дамыту мақсатында ата-аналарға кеңестік-әдістемелік қолдау көрсетіп, балаларды әлеуметтік бейімдеу үшін биылғы жылы орта мектептер жанынан әрқайсысы 20 орындық 4 шағын орталық ашпақпыз. 35-ші ықшам ауданында сәуірде ашылатын оралмандарды бейімдеу орталығында осындай 50 орындық мини-орталық жұмыс істей бастамақ.

Қазір 19-шы ықшам ауданда 1200 орындық орта мектеп пен 29-шы ықшам ауданды 280 орындық бала-бақша салу мәселесі пысықталуда. Құрылыстың жобалық құны 1173 млн теңге.

- Оралмандарды бейімдеу және интеграциялау орталығы немен айналыспақ?

- Мен бұл шаруаны көші-қон саласындағы біздің ноу-хау деп атар едім.

Мәселе мынада, Маңғыстау облысы басқа елдердегі отандастар көп қоныс аударатын үш облыстың қатарына жатады. 1991 жылдан бері облысқа шамамен 100 мың адам немесе шамамен 27 мың оралман отбасы көшіп келді. Жылдан-жылға олардың саны арту үстінде. Маңғыстауды әдетте Түркіменстан мен Өзбекстан қазақтары таңдайды. Біз оған бек қуанамыз. Оның үстіне, бізге квотадан тыс көшіп келетіндер де бар, бұл біршама проблема туғызады.

Аймақ басшыларының бұл мәселеде жинақтаған тәжірибесі бай.

Мәселен, осыдан үш-төрт жыл бұрын оралмандар Ақтау маңындағы саяжайларға жаппай қоныстанған болатын. Нәтижесінде шетелдегі жылы орнын суытып, көшіп келген бауырларымыз қолайсыз, әлеуметтік инфрақұрылымы мүлдем жоқ жерлерде тұруға мәжбүр болды. Бұл мәселе екі жыл бұрын мемлекет басшысының арнайы шешімі негізінде реттелді. Облыс әкімінің ұсынысы бойынша Нұрсұлтан Назарбаев жаңа Мұнайлы ауданын құрды. Қазіргі уақытта онда «Батыр» деп аталатын аудан орталығы салынып жатыр.

Кезінде дұрыс ойластырылмаған саясат салдарынан көп адам мұнайшылар қаласы «Жаңаөзенге» көшіп алды. Қазір бұрынғы вахталық елді мекенде 120 мың адам тұрып жатыр. Негізінде ол небәрі 60 мың адамға шақталып салынған болатын. Енді облыс әкімінің шешімі бойынша Маңғыстауға көшіп келетіндердің басым бөлігі индустриалды жобалары қарқынды дамып отырған Құрық селосына орналастырылатын болады. Онда жуық арада шамамен 66 мың жұмыс орны мен Бейнеу ауданы ашылады. Осы жерде биыл және келесі жылы облысқа аймақтық “Нұрлы көш” бағдарламасы шеңберінде 5400 отбасы көшіп келмек.

Сол себепті оралмандарды бейімдеу және интеграциялау орталығын ашу өте орынды болып отыр. Бұл республикамыз бойынша елге оралған қандастарымызды бейімдеу және интеграциялауға арналған тұңғыш орталық болмақ. Оны салуға 1,8 млрд теңге бөлінген. Орталық жеті қабатты екі жатақханадан және әкімшілік ғимараттан тұрады. Жатақханалар 5-6 айға 200 оралман отбасын уақытша қабылдауға есептелген.

Оларға көші-қон квотасына кіру, қазақ және орыс тілдерін меңгеріп, Қазақстан заңдарын үйрену, қажетті мамандық алып, жұмысқа орналасу сынды және тағы да басқа мәселелер бойынша көмек көрсетілмек. Мұнда шаштараз, тігін, аяқ киім, сағат жөндеу шеберханалары, оралмандарды жұмысқа орналастыру фотосалонын салу көзделген.

- Ақтау жасыл желек жамылған қала деуге келе қоймас. Бірақ, көше бойлай келе жатып қаладағы тазалық пен тәртіпке тәнті болатының рас...

- Қаланы көркейту және көгалдандыру біздің басты басымдықтарымыз болып табылады. Облыс әкімі бұған жіті назар аударып отырады. Екі ай бойы халық қоныстанған елді мекендерді санитарлық тазалау, көркейту және абаттандыру шаралары ұйымдастырылады. Әрине, осы екі айлық ішінде Ақтау басқа қалаларға үлгі болуы керек.

Өткен жылы біз ықшам аудандар аумағында 3270 түп ағаш және 21 мың 456 бұта көшетін отырғыздық. Гүлзарларға және ұялы вазондарға гүлдеп тұрған 1129 мың өсімдік отырғызылды, оның 80 пайызы «Көктем» мемлекеттік-қазыналық кәсіпорнының бағында өсірілген. Жалпы қалалық аумақтардағы гүлзарлардың жалпы алаңы 21 мың шаршы метрден асады. Тұтас алғанда, қаланы көгалдандыру үшін қала бюджетінен 248 млн теңге бөлінген.

Туған қаламызды абаттандыруға жазғы еңбек лагеріндегі мектеп оқушылары мен студент жасақтары да көмек беруде.

“Жол картасы” шеңберінде 2009 жылы облыстық аурухана айналасындағы аумақты көркейту жұмысы басталды. Жалпы, бұл тым нашарлап кеткен аумақ болатын және қала тұрғындары тарапынан үнемі сынға алынатын. Бұл жұмыс 2010 жылы да жалғасын табады. Өткен жылы тротуарлар мен жаяу жүргіншілерге арналған жолдар жөндеуден өткізілді. Мәселен, 1-ші ықшам аудандағы «Шағала» қонақ үйінен «Дискай» кешеніне дейінгі, 14-ші ықшам ауданындағы «Элис» ойын-сауық орталығынан «Равиль» дәмханасына дейінгі, 15-ші ықшам ауданындағы «Астана» сауда орталығынан «Айдын» мейрамханасына дейінгі жолдар жөнделді. Бұл жерлер бүгінде қала тұрғындарының сүйікті демалыс орындарына айналды.

- Демек, ақтаулықтардың кешке серуендейтін орындары жеткілікті дейсіз. Ал, қаладағы автокөлік жолдарының жағдайы қалай?

- Ақтауда автокөлік жолдарын салу, оларды орташа және ағымдағы жөндеуден өткізу, бағдаршам нысандарын, жол тораптарын және көлік тұрақтарын салу бағдарламасы қабылданған. 2009 жылы осы мақсат үшін 872 млн теңге бөлінген, оның ішінде «Жол картасы» шеңберінде 500 млн теңге қарастырылды.

Іс жүзінде қаладағы негізгі деген жолдардың барлығы дерлік жөнделген. Сонымен қатар, «Аджип ККО» компаниясының 1,5 млрд теңгелік инвестициясы есебінен қаланың 18 учаскесіндегі автокөлік жолдары орташа жөндеуден өткізілді. Енді біз ықшам аудандардағы көшелерге кірістік.

Біз үшін қала көшелерінің тек сыртқы келбеті ғана емес, жолда жүру қауіпсіздігін қамтамасыз ету жағы да маңызды. Өткен жылы қалада жаңа 7 бағдаршам орнатылды.

- Биылғы жылғы міндеттер қандай?

- Біздің басты мақсатымыз – қосымша жұмыс орындарын ашу арқылы халықты еңбекпен қамту, маман даярлау және қайта даярлау, ақтаулықтардың іскерлік белсенділігін арттырып, дағдарыстан кейінгі тұрақты дамуға қолайлы жағдай туғызу.

Басты назарды халық қажетіне бейімделген қалалық бюджеттің орындалуына бөлеміз. Биылғы жылы бүкіл әлеуметтік саланы қолдау және дамытуға 453 млн теңге бөлінеді. 2010 жылы халықтың әлеуметтік жағдайы төмен бөлігіне жәрдемақы төлеу үшін жергілікті бюджеттен 250 млн теңгеден астам қаржы бөлінбек.

2010-2012 жылдарға арналған инвестициялық саясат экономикаға айтарлықтай үлес қосып, халықты еңбекпен қамтуға мүмкіндік беретін әлеуметтік-экономикалық маңызды жобаларға негізделген.

Бір сөзбен айтқанда, қала әкімдігінің жұмысы тұрғындардың әл-ауқатын арттырып, Ақтауды барлық жағынан нығайтуға бағытталған.

Ақтауды сүймеу мүмкін емес. Бұл өте жылы шырайлы және көрікті қала. Сондықтан да біз Каспий теңізі жағалауындағы інжу-маржанымыз – Ақтауды әдемі, таза қалпында сақтап қалуға міндеттіміз.

- Әдемі әңгімеңіз үшін рахмет!

Сәуір, 2010 жыл
(C) 2009, "Интерфакс-Қазақстан" агенттігі.
Пайдаланғанда сілтеме жасау міндетті.

Сәуір, 2010
© 2024 "Интерфакс-Қазақстан" агенттігі
Пайдаланғанда сілтеме жасау міндетті

Айдарлар мұрағаты